Z czego wynika tak duży przyrost upadłości konsumenckich w 2023 r.?

Po pierwsze – konsument jest świadomy

Po pierwsze, rośnie wśród konsumentów świadomość prawna, a jednocześnie obiektywnie rośnie bieżąca potrzeba skorzystania przez nich z instrumentu prawnego jakim jest upadłość konsumencka.

Od kilku lat systematycznie widzieliśmy trend corocznego wzrostu liczby ogłaszanych upadłości konsumenckich. W każdym kolejnym roku większa liczba Polaków ogłaszała upadłość konsumencką. Wyjątkiem był jedynie 2022 rok, w którym ogłoszono mniej upadłości niż w roku poprzedzającym. W 2023 roku trend wzrostu liczby ogłaszanych upadłości powraca. Przyczyną wzrostu popularności tej formy postępowania były zmiany prawa upadłościowego, prowadzące do zliberalizowania zasad ogłaszania upadłości konsumenckich, w tym w szczególności nowelizacja przepisów dokonana w marcu 2020 roku.

Zmiany prawa były też odpowiedzią na rosnącą w ostatnich latach potrzebę skorzystania z instrumentów oddłużeniowych. Ostatnie lata obfitowały w wydarzenia, które odbiły się wyraźnie na kondycji finansowej polskiego społeczeństwa. Zdaniem wielu ekonomistów, skumulowane efekty pandemii, wzrostu cen podstawowych produktów, rosnącej inflacji, zwiększonych kosztów życia oraz skokowego wzrostu rat kredytów, widoczne będą właśnie w 2023 roku i przekładać się mogą na duży wzrost liczby ogłaszanych upadłości.

O tym, iż Polacy coraz słabiej sobie radzą z obsługą należności mogą świadczyć informacje z biur informacji kredytowych (np. KRD) o wzrastającym zadłużeniu Polaków. Rośnie też grupa osób ubiegających się o wsparcie z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców, którzy nie radzą sobie z obsługą kredytu, pomimo trwającego programu ustawowych wakacji kredytowych. Te pochodzące z różnych źródeł informacje, w połączeniu ze statystykami ogłoszonych upadłości w pierwszym kwartale 2023 roku nakazują zakładać, iż będzie to rok rekordowej liczby ogłoszonych upadłości.

Po drugie – sądy pracują efektywniej

Po drugie, różnica w liczbie ogłaszanych upadłości pomiędzy 2023 i 2022 rokiem wynika także z tego, iż w ubiegłym roku sądy zmagały się z zatorami w rozstrzyganiu wniosków, jakie powstały w pierwszych miesiącach wdrażania Krajowego Rejestru Zadłużonych. Działanie tego systemu teleinformatycznego (powołanego do życia w grudniu 2021 r.), w szczególności w początkowym okresie nastręczało wiele trudności, zarówno sądom, jak i dłużnikom i wierzycielom. Widoczne to było w statystykach Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej dotyczących składanych wniosków oraz ogłaszanych upadłości konsumenckich.

Podczas gdy w 2021 roku ogłaszano średnio miesięcznie ponad 1500 upadłości konsumenckich, w pierwszych miesiącach 2022 roku, ta liczba spadła prawie o 1/3 i dopiero w drugiej połowie 2022 roku, ustabilizowała się i zbliżyła się do wartości miesięcznych z 2021 roku. Aktualny wzrost liczby ogłaszanych upadłości (w marcu 2023 roku padł rekord i przekroczona została liczba 2000 upadłości) jest też przejawem tego, iż sądom udało się poprawić efektywność pracy w nowym systemie i zredukować zaległości w rozstrzyganiu wniosków.

Po trzecie – nieudane restrukturyzacje

Po trzecie, wzrost liczby upadłości konsumenckich w 2023 roku, jest też – w pewnej części – pokłosiem nieudanych restrukturyzacji przedsiębiorców. Równolegle z rosnącą popularnością upadłości konsumenckiej, w ostatnich latach mieliśmy ogromny wzrost liczby otwieranych postępowań restrukturyzacyjnych, w tym także przez osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą.

Część z dużej liczby restrukturyzacji otwartych w 2021 i 2022 roku nie odnosi efektu i naturalną konsekwencją takiej nieudanej restrukturyzacji jest upadłość. Przedsiębiorcy, będący osobami fizycznymi mogą skorzystać z możliwości ogłoszenia upadłości konsumenckiej, co jest dopuszczalne po spełnieniu określonych wymagań (złożenie wniosku o wykreślenie z CEIDG i posiadanie statusu konsumenta w dacie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości). Potwierdzeniem tej tezy i tendencji, może być fakt, iż jak wynika z danych COIG, rośnie liczba ogłaszanych upadłości konsumenckich przez osoby, które w ciągu 12 miesięcy przed ogłoszeniem upadłości prowadziły działalność gospodarczą.