Czego powinniśmy się dowiedzieć o naszym kontrahencie? Dlaczego jego weryfikacja jest teraz tak istotna ?

Wojna w Ukrainie spowodowała liczne konsekwencje dla całego świata. Jedną z nich jest zerwanie stosunków gospodarczych z podmiotami z Rosji i Białorusi oraz takimi, które są z tymi Państwami powiązane. Państwa Unii Europejskiej stosują wobec takich podmiotów sankcje wynikające z Rozporządzenia Rady (UE) nr 269/2014 z 17 marca 2014 r. w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających (Dz. U. UE L 78/6) tzw. Rozporządzenia o sankcjach (ROS) a także z Rozporządzenia Rady (UE) Nr 765/2006 z dnia 18 maja 2006 r. dotyczące środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ROS zamraża się wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze będące własnością, pozostające w posiadaniu, w faktycznym władaniu lub pod kontrolą wymienionych w załączniku I osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów lub powiązanych z nimi osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów wymienionych w załączniku I. W myśl art. 2 ust. 2 ROS nie udostępnia się wymienionym w załączniku I osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom ani powiązanym z nimi osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom, ani też na ich rzecz – bezpośrednio lub pośrednio – żadnych środków finansowych ani zasobów gospodarczych.

Zasoby gospodarcze oznaczają wszelkiego rodzaju rzeczowe aktywa trwałe i wartości niematerialne i prawne, ruchome i nieruchome, które nie są środkami finansowymi, ale mogą być użyte do uzyskania środków finansowych, towarów lub usług (art. 1 lit. d ROS). Natomiast środki finansowe oznaczają aktywa finansowe i dowolnego rodzaju korzyści.
Zamrożenie środków finansowcy skutkuje niemożnością dokonywania przez dany podmiot wszelkich ruchów związanych z tymi środkami, przekazywaniu ich, zmianom, wykorzystaniu, udostępnianiu lub dokonywaniu nimi transakcji w jakikolwiek sposób, który powodowałby jakąkolwiek zmianę ich wielkości, wartości, lokalizacji, własności, posiadania, charakteru, przeznaczenia lub dowolną inną zmianę, która umożliwiłaby korzystanie z nich, w tym zarządzanie portfelem. Dysponować nie można także zamrożonymi zasobami gospodarczymi. Zabronione jest wykorzystanie zasobów gospodarczych do uzyskiwania środków finansowych, towarów lub usług w jakikolwiek sposób, między innymi poprzez ich sprzedaż, wynajem lub obciążenie hipoteką;

Jakie znaczenie ma to w praktyce? Podmiot objęty sankcjami nie może bez zgody Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) dysponować żadnym składnikiem swojego majątku, niezależnie od tego czy jest jego właścicielem czy jedynie posiadaczem. Oznacza to, że nie może dokonywać żadnych płatności ani też zwrócić powierzonego mu na podstawie umów mienia, nawet w przypadku ich wypowiedzenia. Kwestia zwrotu przedmiotów będących własnością kontrahenta podmiotu objętego sankcjami przez ten podmiot wymaga uzyskania przez niego zgody Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, stosownie do art. 6 ust. 1 ROS. Wskazany przepis przewiduje możliwość wyrażenia przez właściwy organ zgody na zwolnienie zamrożonych środków finansowych lub zasobów gospodarczych znajdujących się w dyspozycji podmiotu objętego środkami ograniczającymi, celem umożliwienia temu podmiotowi wywiązania się z jego zobowiązań gospodarczych zaciągniętych jeszcze przed dniem umieszczenia tego podmiotu na liście sankcyjnej.

Niezwykle istotne jest to, że z wnioskiem o wyrażenie zgody na zwolnienie zamrożonych środków finansowych lub zasobów gospodarczych do Szefa KAS może zwrócić się, jedynie podmiot objęty tymi środkami ograniczającymi, a nie jego kontrahent. Jedynym działaniem jakie znajdujący się w takiej sytuacji kontrahent może wykonać jest wezwanie podmiotu objętego sankcjami do zwrócenia się do Szefa KAS o odmrożenie środków finansowych lub zasobów gospodarczych.

W tych okolicznościach należy ze szczególną ostrożnością podchodzić do zawierania kontraktów z podmiotami, które powiązane są z Rosją oraz Białorusią. Jak sprawdzić czy taki podmiot objęty jest sankcjami? Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji na swojej stronie internetowej opublikowało listę osób oraz podmiotów objętych sankcjami: https://www.gov.pl/web/mswia/lista-osob-i-podmiotow-objetych-sankcjami. Wystarczy sprawdzić czy dany podmiot znajduje się na liście. Jeśli nie, można swobodnie podpisywać umowę.

Nienawiązywanie stosunków gospodarczych z taki podmiotami jest istotne nie tylko z punktu widzenia etyki i bezpieczeństwa w obrocie gospodarczym. Poza Rozporządzeniem o sankcjach w Polce od 16 kwietnia 2022 r. obowiązuje ustawa z dnia 13 kwietnia 2022r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspierania agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego weszła w życie 16 kwietnia 2022r. Nazywana jest ona potocznie polską ustawą sankcyjną. Przepisy polskiej ustawy sankcyjnej powodują, że naruszenie sankcji unijnych wiąże się z ryzykiem poniesienia konsekwencji finansowych przez osoby bezpośrednio zaangażowane w przeprowadzenie danej transakcji. Organy mogą nałożyć finansową karę administracyjną w wysokości do 20 mln zł. Wobec osoby dokonującej obrotu lub podejmującej się działań wbrew ustawie może być orzeczona kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lat. Ponadto, sąd ma możliwość orzec także przepadek towarów stanowiących przedmiot przestępstwa.